معاون وزیر جهادکشاورزی و رئیس سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران در سمپوزیوم بررسی راههای توسعه طرح‌های اشتغالزا در قالب شبکه تعاونی روستایی زنان، ضمن ارائه تحلیل جامع آماری پیرامون فعالیت‌های اقتصادی زنان روستایی، برنامه‌های در دست اقدام خود را در زمینه چگونگی تحقق اهداف طرح توسعه پایدار مشاغل زنان روستایی کشور تشریح کرد.

مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران با اشاره به نقش مهم زنان روستایی در نظام اقتصادی جامعه بعنوان نیروی مولد در بخش کشاورزی و نیز نیروی مبدل در مراحل بعد از تولید تأکید کرد: با درک ضرورت برنامه پذیری فعالیتهای اشتغالزای زنان، همه ساله برنامه عملیاتی توسعه وآموزش تعاونی های روستایی زنان در قالب پروژه های اشتغال زا وحضور تعاونی ها در عرصه بازاریابی (نمایشگاهها) به همراه آموزشهای مرتبط توسط سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران تدوین وابلاغ می گردد و در این رهگذر سعی براین است که ضمن توجه به اهداف راهبردی اشتغال، راهکارها و بسترسازی مناسب آن نیز از طریق برگزاری دوره ها وکارگاههای آموزشی ارائه گردد.

رئیس هیئت مدیره سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران درخصوص طبقه‌بندی مشاغل و پروژه‌های غالب تعاونی‌های روستایی زنان در شرایط کنونی اظهار داشت: طبق آمار اخذ شده در حوزه پروژه های اشتغال زا، انواع پروژه های تولیدی و اشتغال زای این تعاونی ها که اغلب در سطح مشاغل خانگی و روستایی توسط اعضاء تعاونی ها انجام می شوند، در6 زمینه قابل دسته بندی است؛

پروژه های خدماتی ، شامل فعالیت های متنوعی نظیر مهدکودک روستایی- آژانس بانوان- آموزشگاههای کامپیوتر وخیاطی- نمایندگی بیمه روستایی وعشایری – مرکز جمع آوری شیر، تورهای سیاحتی وزیارتی و ... که در عملکرد 9 ماهه سال جاری، از کل مشاغل خدماتی در حال اجرا در تعاونی های روستایی زنان به تعداد 109 مورد، استان خوزستان با 21 پروژه، استان فارس با 16 پروژه و استان خراسان رضوی با 13 مورد به ترتیب در جایگاه اول تا سوم قرار دارند. این دسته از فعالیتها با توجه به شرایط و الزامات کار که نیاز به امکانات خیلی گسترده نداشته و در عین حال به دلیل ارائه خدمت به طیف وسیعی از مخاطبین، به لحاظ درآمدزایی موقعیت مطلوبی را برای تعاونی ها ایجاد نموده ، با استقبال از سوی تعاونی های زنان مواجه شده است.

فعالیت‌های صنایع دستی که با 105 مورد در رتبه دوم قرار گرفته شامل انواع دوخت های محلی – بافت فرش ،تابلوفرش وجاجیم– بافت گلیم ، گبه، ورنی ومسند- کپو بافی- دوخت گیوه وپارچه بافی سنتی- بافت حوله ودستمال- چرم دوزی –صنایع دستی دریایی و سوزن دوزی که در این میان استان خراسان رضوی با 17مورد در رتبه اول، استانهای چهارمحال وبختیاری وخوزستان مشترکا با 10 مورد در رتبه دوم واستان کرمان با 9 مورد در جایگاه سوم قرار دارند. این پروژه ها نیز با توجه به اینکه از پراکندگی مطلوبی برخوردار بوده و اغلب زنان روستایی عضو تعاونی ها با حداقل امکانات موجود در محل زندگی به تولید صنایع دستی می پردازند، در مجموع جایگاه مناسبی در تعاونی ها داشته و می تواند زمینه اشتغال را برای اعضاء فراهم آورد. این فعالیتها در طی سه سال گذشته در حال گسترش بوده و از سوی دیگر دسترسی آسان زنان روستایی به مواد اولیه بومی و محلی منطقه و نیز شرایط تولید صنایع دستی که گاه بدون حضور در یک مکان خاص و در داخل خانه نیز قابل انجام است، موجب استقبال مطلوب تعاونی ها از این فعالیتها گردیده و حضور فعال تر آنان را در نمایشگاههای صنایع دستی در پی داشته است.
پروژه های صنایع تبدیلی وفرآوری محصولات کشاورزی و دامی نظیر تولید فرآورده های لبنی- تهیه انواع ترشیجات و مربا- عرقیات گیاهی- پخت انواع شیرینی و نان محلی و همچنین بسته بندی محصولات نظیر بسته بندی خشکبار- بسته بندی حبوبات- فرآوری و بسته بندی زعفران (سنتی و صنعتی)- بسته بندی گیاهان دارویی- بسته بندی سبزی خردشده و خشک- بسته بندی قند خردشده و نیز بسته بندی ادویه جات، با توجه به اینکه بطور سنتی و در حد مشاغل خانگی قابل اجرا است، در اغلب تعاونی های زنان به آن پرداخته می شود و به لحاظ فراوانی، با تعداد 104 مورد، در جایگاه سوم قرارگرفته است که استان خراسان رضوی با 18 مورد، استان خراسان جنوبی با 15 مورد و استان کرمان با 10 مورد به ترتیب در رتبه اول تا سوم قرار گرفته اند.
دراین فعالیت ها علیرغم اینکه مواد اولیه ( ضایعات محصولات کشاورزی و گیاهان دارویی خودرو ) براحتی در مناطق روستایی قابل دسترسی زنان روستایی بوده و تبدیل و فرآوری این محصولات به عنوان یک دانش بومی از دیرباز در روستاها توسط زنان انجام می‌شده است، ولی متأسفانه در اغلب موارد به دلیل عدم ارائه محصولات تبدیلی با برند معتبر و استاندارد که قابل پذیرش برای مشتریان باشد، در این حوزه رشد و توسعه مطلوبی دیده نمی‌شود.
تولید محصولات کشاورزی و دامی نظیر کشت‌های مشارکتی - شامل پرورش دام- کشت گیاهان دارویی – کشت زعفران- پرورش ماکیان- زنبورداری- کشت محصولات سالم- صیدوصیادی و تولید کود ورمی کمپوست علیرغم دسترسی کم زنان روستایی به زمین و منابع مورد نیاز درامر تولید، با فراوانی 54 مورد در رتبه چهارم بوده واستانهای سمنان، خراسان رضوی و تهران و مازندران به ترتیب با تعداد 10 و 5 و 4 مورد در جایگاه اول تا سوم قرار دارند. در این دسته فعالیتها نیز به دلیل عدم مالکیت زنان روستایی در حوزه زمین و نهاده ها و فقدان سرمایه و منابع مالی مستقل که باعث کاهش میزان سپرده گذاری و مشارکت آنان در این فعالیتها شده است، توسعه چندانی مشاهده نمی شود.

در بخش خرید و فروش محصولات کشاورزی، دامی و صنایع دستی نیز تعاونی‌های زنان به فعالیت‌هایی نظیر خرید و فروش خشکبار- خرید و فروش محصولات زراعی و باغی- خرید و فروش زعفران و همچنین خرید و فروش صنایع روستایی و بومی اشتغال دارند. طبق آمار موجود اینگونه فعالیتها با فراوانی 36 مورد، در رتبه پنجم قرار دارند که در این حوزه استانهای خوزستان ، اصفهان و خراسان جنوبی با تعداد 7 ، 5 و 4 مورد در رتبه‌های اول تا سوم قرار دارند. فعالیت تعاونی‌های روستایی زنان در این حوزه با استقبال مناسبی روبه رو نیست. در این خصوص می‌طلبد که مسئولین امر در مدیریت استانهایی که تعاونی زنان برای انجام امور خریدهای تضمینی و توافقی محصولات از ظرفیت و پتانسیل لازم برخوردارند، در واگذاری این فعالیتها به آنان اعتماد بیشتری نموده و از این ظرفیت‌ها به نحو مقتضی استفاده نمایند که این موضوع در ارتقاء درآمدزایی تعاونی‌ها نیز نقش بسزایی خواهد داشت.

کارگاههای صنعتی و نیمه صنعتی نیز در زمینه های مختلف در سطح تعدادی از تعاونی‌های روستایی زنان راه اندازی گردیده است که شامل بسته بندی صنعتی زعفران و خشکبار ، بسته بندی صنعتی سبزی و میوه جات خشک شده ، بسته‌بندی صنعتی حبوبات ، کارگاههای خیاطی وتولید البسه و تولید صنایع دستی و روستایی بوده و در این میان تعداد 6 پروژه صنعتی با استفاده از اعتبارات بین المللی و برخی تسهیلات فنی داخلی راه اندازی گردیده است که البته در سطح آماری تعاونی های روستایی زنان بسیار اندک بوده و نیاز به تقویت وتوسعه دارد. درمجموع ظرفیت ایجاد این قبیل پروژه ها در سطح صنعتی و نیمه صنعتی در بسیاری از تعاونی‌های زنان وجود دارد که با حمایت‌های مالی و اعتباری می‌تواند در رونق اقتصادی نقش بسزایی ایفاء نماید.

دکتر شیرزاد در ارتباط با عوامل اصلی موفقیت در فعالیت‌های اقتصادی تعاونی‌های روستایی بانوان تصریح کرد: براساس آمار موجود انجام هریک از این فعالیتهای اشتغال زا در تعاونی هایی که شرایط منطقه و روستاهای تحت پوشش تعاونی را در انتخاب پروژه اشتغال زا مدنظر قرار داده‌اند، با موفقیت همراه بوده و تأثیر بسزایی در پایداری و دوام اشتغال ونیز درآمدزایی برای اعضاء تعاونی داشته است. مسئله دیگری که از این آمار واطلاعات می‌توان استخراج نمود ، اهمیت وجود تنوع در فعالیت‌های درآمدزا در شرکت‌های تعاونی روستایی زنان است که فرصت‌های شغلی گوناگونی را متناسب با گروههای کاری و مهارت‌های حرفه ای مختلف اعضاء ، در اختیارشان قرار داده است که این موضوع به عنوان یکی از مزیت‌های این تعاونی‌ها شمرده می‌شود.

همچنین اینگونه فعالیت‌ها توانسته است منجر به بهره‌مندی همه اعضاء تعاونی از خدمات و منافع عمومی گردد و همزمان با تنوع فعالیت‌ها، میزان اشتغال زنان روستایی بالاخص اعضاء تعاونی در جامعه روندی رو به رشد داشته واین بیانگر این موضوع است که تعاونی‌ها می‌توانند بعنوان یکی از مطلوبترین جایگاه اشتغال زایی در جامعه روستایی مطرح شوند و البته لازمه تحقق این امر علاوه بر تقویت وحمایت از مشاغل موجود، توسعه وگسترش سایر مشاغلی است که در جامعه هدف از بستر مناسب برخوردار بوده و با ارتقاء توانمندی زنان روستایی می‌توان درحوزه های جدید نیز به این مشاغل پرداخت.
از جمله این مباحث می‌توان به حوزه گردشگری و آگروتوریسم اشاره نمود . در این خصوص ظرفیت‌های مناسبی در تعاونی‌های زنان وجود دارد که با هماهنگی و همکاری با دستگاههای متولی می‌توان در راه اندازی این پروژه ها برنامه‌ریزی لازم را انجام داد و راهکارهای عملیاتی را در تعامل و همکاریهای مشترک محقق نمود. همچنین در حوزه گیاهان دارویی، اعم از کاشت و تولید و نیز فرآوری و بسته‌بندی، می‌توان از ظرفیت‌های موجود در تعاونی‌های روستایی زنان به نحو مؤثری بهره برد.

دکتر شیرزاد در تشریح مهمترین موانع و مشکلات برسر راه توسعه اشتغال در سطح تعاونی‌های روستایی زنان و راهکارهای پیشنهادی در جهت رفع آنها افزود: تحقق پروژه‌های اشتغال زا در سطح تعاونی‌های روستایی زنان کشور علیرغم اینکه به لحاظ آمار کمی از وضعیت نسبتا" مطلوبی برخوردار است، اما در این حوزه به این نکته باید توجه نمود که در اغلب تعاونی‌ها کمبود نقدینگی و اعتبارات لازم جهت راه اندازی این پروژه ها گریبانگیر تعاونی‌ها بوده و به عبارتی تعاونی‌های روستایی زنان در استفاده از تسهیلات موجود با محدودیت‌های جدی ناشی از عدم توان تضمینی مواجه‌اند .

شیرزاد افزود : همچنین تقویت و توسعه زیرساختهای مناسب جهت راه اندازی این فعالیت‌ها در تعاونی زنان بسیار کمتر از سایر تعاونی‌ها مورد حمایت قرار گرفته ، از این رو درجهت رسیدن به توسعه مدنظر در تعاونی‌های روستایی زنان و چشم انداز پیش رو ، اتخاذ رویکردهای مشروحه ذیل با حمایت سازمان مرکزی در زمینه ساختاری و تشکیلاتی و نیز تأمین اعتبار موردنیاز در دستور کار سازمان قرار گرفته‌است:

- تقویت سیاستها و برنامه‌های هدایتی و نظارتی سازمان در جهت فعالتر نمودن تعاونی‌های نیمه فعال و حذف تدریجی تعاونی‌های غیرفعال وزیان ده
- هدایت وترغیب تعاونی‌های روستایی زنان به سمت انتخاب مشاغل خانگی مناسب با ریسک پایین و حاشیه سود بالاتر.
- واگذاری امور قابل تصدی به شبکه تعاونی‌های روستایی زنان به استناد اصل 44 قانون اساسی
- هدایت تعاونی‌های روستایی زنان به تشکیل شبکه ارتباطی و پشتیبان در قالب اتحادیه‌های استانی و ملی
- پیگیری اخذ اعتبار طرح جامع تعاونی‌های روستایی زنان از سازمان برنامه و بودجه
- پیگیری اجرای طرح توسعه درون زا با تاکید بر احیای دانش بومی وصنایع فراموش شده روستایی در حوزه تعاونی های روستایی زنان
- سیاستگذاری در برنامه‌های توانمندسازی تعاونی‌های روستایی با تاکید بر توسعه درون زای استعدادهای انسانی و جغرافیایی منطقه
- ساماندهی بیمه گروههای کوچک خودیار شغلی تعاونی‌ها از طریق ارتباط با بخش بیمه‌های روستایی وعشایری
- احیای دانش بومی روستا توسط تعاونیها در راستای همکاری با سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که در این خصوص هماهنگی و برنامه‌ریزی از طریق انعقاد تفاهم نامه.
- تسهیل فرآیند بازاریابی وعرضه محصولات مورد تقاضای جامعه، از طریق حضور در نمایشگاههای فروش تولیدات در سطوح ملی ، فراملی و منطقه ای و ارتقاء تجارت شبکه‌ای
- برقراری ارتباط با سازمان‌های ملی و فراملی مرتبط با تعاونی‌های روستایی جهت توانمندسازی تعاونی‌ها و الگوسازی از نمونه‌های موفق ملی و فراملی.