استان البرز در منطقه رشته کوههای البرز غربی و در یک ناحیه تقریبا کوهستانی قرار دارد به گونه ای که بیش از دو سوم آن منطقه کوهستانی و کمتراز یک سوم آن دشت و زمین های خشک و شوره زار ، تپه ها و کوه های کم ارتفاع ، رشته کوههای با ارتفاع متوسط ، اراضی تراس گونه ، زمین های هموار ، نیمه هموار پای کوهی یا میان کوهی ، ارتفاعات و قلل مرتفع می باشد . ارتفاع منطقه از 1100متر در پایین ترین نقطه واقع در بستر رودخانه شور ، واقع در جنوبغربی شهریار شروع شده و تا 4375 متر ، کوه هفت خوان (4659 متر) می رسد . اختلاف ارتفاع استان 3559 متر است که این امر خود یکی از دلایل تنوع اقلیمی و زیستگاهی و … در این استان می باشد .کوهها و قله های مهم استان عبارت اند از: کوه کردها 1798 متر ، کوه قراگونی 1925 متر ، کوه جارو 2050متر واقع در جنوب و جنوب شرقی شهرستان اشتهارد ، ارتفاعات حلقه در 1324 متر در شمالی رودخانه شور ، کوه بیجی 2234متر در شمال کرج ، کوه کندر 2565 متر ، کوه سیاه سنگ 3551متر ، کوه هزار بند 3356 متر ، کوه سرک 3460متر ، کوه هفت خوان 3847 متر ، کوه ونتار 3941متر ، کوه کهار بزرگ (قله ناز) 4108متر ، کوه دو هاله 3073 متر ، کوه طالقان 4089 متر و کوه پالان گردن با ارتفاع 4375 متر ، که همگی در شمال ، شمال غربی و شمال شرق منطقه قرار دارند . منطقه بیابانی استان (زمینهای دشتی و هموار ) نیز از جنوب شرق منطقه یعنی از جنوب شرق شهریار شروع و در حد فاصل جاده شهریار ، اشتهارد و بزرگراه تهران – قزوین تا غرب نظر آباد و آبیک (سه راهی زیاران و طالقان ) امتداد می یابد ، که بخش اعظم آن از جنس رسوبات آبرفتی و بخش کمی هم از جنس رسوبات آهکی و نیکل و زمینهای شوره زار می باشد . استان البرز به طور همزمان از دو نوع آب و هوای کلی و منطقه ای برخوردار است :الف) آب و هوای سرد و معتدل منطقه کوهستانیب) آب و هوای گرم و معتدل منطقه دشتی و کویریبه عبارت دیگر استان البرز جزء آن دسته از استان هایی است که دارای تنوع اقلیمی هستند ، یعنی در یک فصل به طور همزمان حداقل از دو نوع آب و هوای محلی در دو منطقه کوهستانی و دشتی برخوردار است .
منابع آبی استان عبارت انداز : آب های سطحی ، شامل 4 رودخانه کرج ، طالقان ، برغان ، رودخانه شور ، دو سد طالقان و امیر کبیر که منشا و سرچشمه آن ها از بارش برف و باران و چشمه های موجود در منطقه و آب های زیرزمینی که توسط قنات ها و چاه ها استخراج و برداشت می شوند . به طور کلی این استان دارای 4 حوضه آبریز است .
استان البرز به علت مهاجرت پذیری دارای ترکیب مختلف اقوام است . در طول سالیان گذشته اقوام مختلفی به این استان مهاجرت کرده اند . این اقوام هر کدام به زبان یا لهجه خود صحبت می کنند . به عنوان مثال از اقوام ساکن در شهرستان کرج می توان به اقوام لر ، کرد ، گیلک ، یزدی ، ترک ، مازندرانی و خوزستانی اشاره کرد که به صورت غیر متمرکز در نقاط مختلف استان ساکن هستند و به این زبان ها یا گویش ها نیز صحبت می کنند . اما گویش کرج فارسی است . هر چند به طور دقیق ریشه گویش کرجی مشخص نیست اما این گویش منطقه البرز شمالی از اوشان ، فشم ، سولقان و شمشک تا کندر ، شهرستانک ، برغان و دیگر روستاهای دامنه رشته کوه های البرز را در بر می گیرد است . و اگرچه لهجه های مردم در مناطق مختلف البرز در استفاده از این زبان فرق دارد اما وازه ها نزدیک به هم است .