جهش تولید؛
با مشارکت مردم
اتحادیه های مرکزی تعاون روستایی و کشاورزی، راهکار بدیل مناسبات بازاری عادلانه و منصفانه در بخش کشاورزی ایران
1398/02/11
اتحادیه های مرکزی تعاون روستایی و کشاورزی، راهکار بدیل مناسبات بازاری عادلانه و منصفانه در بخش کشاورزی ایران
»مصاحبهای با دکتر شیرزاد، معاون وزیر جهادکشاورزی و رئیس سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران پیرامون چالشهای بازرگانی و نظام توزیع محصولات کشاورزی در ایران«
آقای دکتر شیرزاد، ضمن تشکر از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید لطفاً مختصری از جایگاه بازرگانی در فعالیتهای سازمان و شبکه تعاونیهای روستایی و کشاورزی تحت پوشش آن بیان بفرمایید.
فراگردهای بازرگانی بعد از تولید در زنجیره بخش کشاورزی از جمله مواردی است که در مجموعه شبکه تعاون روستایی مغفول مانده و کمتر مورد توجه واقع شده و عمدتا" پیچیدگی فرآوری نظام مدیریت توزیع این مهم را تحت الشعاع قرار داده است. البته این امر مسئلهای نیست که صرفا" مربوط به دهه های اخیر باشد بلکه از گذشتههای خیلی دور، نظام توزیع کالا و محصولات کشاورزی دچار معضلات متعددی بوده و تلاشها و حساسیتهای سیاستگذاران و تصمیم گیران نیز در این مدت، چاره ساز این جریان مزمن نبوده و میشود گفت علت اصلی، نگاه و نگرش انتزاعی به موضوع بوده در صورتیکه مشکلات نظام توزیع ، به نارساییهای ساختاری آن مربوط میشود.
جناب دکتر، به اعتقاد جنابعالی پیچیدگیهای کلان نظام توزیع محصولات کشاورزی در کشور ما کدامند؟
حضور بیش از 107930 واحد خرده فروشی روستائی در سال 1355 و رشد آن به 194541 واحد در سال 1373 که رشدی نزدیک به 88 درصد را بیان دارد و وضعیت امروز واحدهای خرده فروشی در مناطق روستایی کشور، حکایت از معضل پیچیده ساختاری مدیریت توزیع در کشور ما دارد. حضور عوامل متعدد توزیع در چرخه عرضه محصولات کشاورزی اعم از خرده فروشی، عمده فروشی و واسطه ها رسالت سنگینی را در این رابطه بر دوش تعاونیهای روستایی و کشاورزی قرار داده است. سیاستهای قیمت گذاری، حاکمیت شرایط ویژه ناظر بر کاشت، داشت و برداشت و شرایط خاص لازم برای نگهداری محصولات کشاورزی، تولید با هدف ایجاد تعادل در عرضه، وضعیتی را فراهم ساخته که نیازمند تلاش مشترک دولت و شبکه تعاونیها در طی سالیان متمادی در جهت دفاع از حقوق تولیدکنندگان بوده است.
آقای شیرزاد، لطفا شرح مختصری در ارتباط با نقش و جایگاه شبکههای توزیع موجود بخصوص در کلانشهر تهران و دیگر شهرهای بزرگ کشور در زمینه واسطهگری محصولات تولیدی بخش کشاورزی بیان بفرمایید.
حضور بیش از 10 هزار واحد خرده فروشی محصولات کشاورزی در سطح تهران مؤید گستردگی شبکه توزیع حاکم بر سرنوشت کشاورزان تولیدکننده بوده، بررسی ساختار مدیریت توزیع میوه و تره بار حکایت از وجود مراکز عمده عرضه در شهرهای بزرگ کشور دارد که از زمانهای قدیم شکل گرفته، به صورت سنتی رشد کرده و با تحمیل هزینههای ریسک به تولیدکنندگان، زمینه رشد خود را فراهم ساختهاند. شهر تهران که مرکز عمده مبادلات تجاری کشور به حساب میآید در زمینه مبادلات محصولات کشاورزی نیز همواره نقش اول را داشته، همواره با تمام نقاط کشور از طریق میادین عمده موجود در شهرهای بزرگ و سلف خران و واسطهها در داد و ستد بوده است. من باب مثال، از زمانهای گذشته، میادین عمدهای مانند انبار غله یا انبار گندم، میدان باغ جنت، میدان سبزی، میدان گمرک، میدان طاهری، میدان حاج شفیعی، میدان قبله و میدان سرچشمه در این حوزه فعال بوده و علاوه بر این، میادین سطح پایینتری نیز مانند میدان بارانداز بهارستان، میدان شوش، میدان اعدام، میدان بهمن، میدان سه راه لاله، میدان پامنار، میدان محمودیه و میادین کوچکتری در حاشیه میادین عمده فروشی با مالکیت یک یا چند نفر در توزیع عمده محصولات کشاورزی فعالیت داشتهاند. این میادین عمده فروشی بشکل تاریخی اولا"؛ در تعیین قیمت نقش اول را داشته و دارند، ثانیا"؛ برای خرده فروشی تأمین اعتبار میکنند، ثالثا"؛ برای تولید کنندگان تسهیلات مالی فراهم میآورند، رابعا"؛ تولیدات را خریداری و انبار میکنند، خامسا"؛ خدمات مشاوره ای ارائه میدهند و سادسا"؛ موضوع انتقال مالکیت را بر عهده دارند.
به نظر شما علت تداوم نابسامانیهای عمده در نظام عرضه محصولات کشاورزی با وجود امکانات قابل توجه در میادین و مراکز عمده فروشی شهرها و کلانشهرها چیست و نقش اتحادیههای ملی تعاونیهای روستایی و کشاورزی در تعدیل این نابسامانیها چه میتواند باشد؟
اگر چه با ایجاد سازمان میادین و اجرای طرح ساماندهی مراکز عمده فروشی به نظر میآمد که ساختار نظام توزیع اصلاح شده و منافع تولیدکنندگان، بمثابه کلیدی ترین حلقه زنجیره ارزش بخش کشاورزی حفظ گردد ولی با گذشت سالیان متمادی هنوز برای تشکلهای مردمی بهرهبرداران جایگاه مؤثری در نظام توزیع ترسیم نگردیده و اصلاح عمده و زیربنایی در مبانی این نظام رخ نداده است، فلذا زمان آن فرا رسیده که اتحادیههای مرکزی نظیر تعاون روستایی و کشاورزی به عنوان تشکلهای ملی پاپیش گذاشته و با بهرهگیری از فرصت و امکان موجود، در راستای حفظ منافع تولید کننده و مصرف کننده و کاهش فاصله درآمدی میان عمده فروشی و خرده فروشی(عرضه مستقیم) که میزان آن بر اساس مطالعات انجام شده حداقل 50 درصد و حتی 200 تا 300 درصد برآورد شده است، طرحی نو دراندازند. کاهش ضایعات ناشی از بستهبندیهای نامناسب، توجه به سلیقه و نیاز مصرفکننده، پرداختن به فرآوری و تبدیل به عنوان عامل مهم در عرضه محصولات و هدایت پس-سورتهای ناشی از بستهبندیها و درجهبندی، به حداقل رساندن نوسانات قیمت در عرضه مستقیم و در نهایت ورود به عرصه ترویج و برنامهریزی کشت و منتفع ساختن تولیدکنندگان از ارزش افزده ناشی از تکمیل زنجیره تولید به دو طریق تحقق اصل مازاد برگشتی و اختصاص درصدی از مابه التفاوت بهاء عمده فروشی و خرده فروشی به تولیدکنندگان، از دیگر نتایج برجسته این اقدام و متضمن بهبود وضعیت اقتصادی تولیدکنندگان خواهد بود. از سوی دیگر برای تأمین نیاز بازارها در قالب قراردادهای تولید، تدوین برنامه برای تولید را هدایت کرده و به مراحل تولید اعم از کاشت، داشت و برداشت ازطریق توصیههای اصولی و مبانی تولید سالم ورود نموده و ضمن افزایش امنیت و سلامت محصولات، بهرهوری در تولید را سامان خواهد بخشید. باعنایت به جمیع موارد بیان شده، پرداختن به امر بستهبندی و عرضه مستقیم محصولات کشاورزی، ضرورتی حیاتی و تنها راه دخالت تولیدکنندگان در سرنوشت تلاش و زحماتشان تلقی میشود.
راهکار پیشنهادی جنابعالی و مراحل انجام آن در راستای ورود شبکه تعاونیها و مشخصا اتحادیه مرکزی تعاونیهای روستایی و کشاورزی با هدف ساماندهی نظام توزیع و بازاررسانی مستقیم محصولات کشاورزی کدامند؟
همانطورکه عرض کردم راهکار پیشنهادی ما بطورکلی عبارتست از ورود شبکه بزرگ تعاونیهای روستایی و کشاورزی کشور به حوزه بازاررسانی مدرن محصولات کشاورزی با اتکاء به امکانات سخت افزاری و نرمافزاری نظیر شبکه اینترنتی و تحت وب، وظیفهمندی قانونی و سرمایه عظیم اجتماعی آن، که در سه مرحله یا فاز اجرایی تحقق خواهد یافت؛ باتوجه به جایگاه اتحادیه مرکزی در شبکه و بهم پیوستگی افقی و عمودی شبکه تعاونی های روستایی حوزه عمل نهایی طرح در هر دو زمینه پشتیبانی فروشگاه های زنجیره ای و عرضه محصولات کشاورزی سطح کشور بوده ولی به جهت کنترل بروز آسیب های اجرائی ، پایداری در توسعه طرح، ایجاد امکان مطالعه و بررسی مراحل اجرایی و اصلاح موانع فرهنگ ساز و ایجاد فرصت برای جلب مشارکت عمومی اعضاء شبکه ، اجرای طرح در سه فاز انجام میگیرد؛
فاز اول؛ راه اندازی و تجهیز مرکز سورت و بستهبندی و فراهم ساختن امکانات عرضه و بازاررسانی محصولات گوناگون کشاورزی که در تهران بزرگ انجام می گیرد.
فاز دوم؛ در این فاز، عملیات فاز یک به واحدهای استانی که داوطلب و پیشگام برای اجرای طرح باشند، توسعه داده شده و امکانات لازم با بهرهگیری از تجارب حاصله در فاز اول برای استانهای نمونه فراهم میگردد.
فاز سوم؛ در این مرحله، حوزه عمل برای عرضه محصولات کشاورزی به تمامی مراکز استانها در سرتاسر کشور و از منظر پشتیبانی و تجهیز امور فروشگاهها تمامی فروشگاههای زنجیرهای درون و برون شبکهای استاندارد شده توسعه مییابد و با مطالعات و بررسی در حین اجرای فاز یک و دو امر فرآوری کیفی سازی برداشت و بستهبندی در واحدهای تولیدی مورد توجه قرار میگیرد.
آقای شیرزاد اگر ممکن است مواردی پیرامون شرایط و امکانات لازم بمنظور موفقیت اتحادیههای مرکزی در این طرح بیان بفرمائید.
تأسیسات و امکانات اتحادیه مرکزی در تهران و اتحادیهها و شرکتها در سطح کشور، غرفه های مورد توافق با سازمان میادین، امکانات مورد توافق با تعاونیهای مصرف نهادها، سازمانها و کارخانجات، امکانات مورد توافق با بخشهای خصوصی و عرضه کنندگان تولیدات کشاورزی اعم از تره بار و خشکبار و مکانهای قابل تهیه با مالکیت شبکه در صورت جلب حمایتهای دولتی از جمله امکانات اجرایی لازم جهت ورود اتحادیه مرکزی و حوزههای پیشنهادی ما خواهند بود.
آیا برای انجام این مأموریت توسط اتحادیه مرکزی نیازی به توسعه یا تجدید ساختار تشکیلاتی و اجرایی آن وجود دارد؟
اولاً این طرح در قالب مشارکت مدنی با همکاری تعدادی از اتحادیههای عضو با ضوابط و مقررات داخلی مربوط در درون اتحادیه مرکزی انجام می پذیرد و درثانی برای اجرای طرح، اتحادیه مرکزی با عنایت به استراتژی توسعه فعالیتهای خویش و گسترش ساختار تشکیلاتی خود اقدام به ایجاد شرکتی به صورت سهامی خاص با مشارکت و سرمایهگذاری اتحادیهها و شرکتهای داوطلب با اولویت اتحادیههای استانی و با استفاده از توان شرکت حمل و نقل نوید بار خواهد نمود. این شرکت با توجه به توسعه فعالیتها به ویژه در امور پشتیبانی فروشگاهی نسبت به ایجاد دفاتر و نمایندگی های استانی با همراهی اتحادیههای استانی عضو اقدام مینماید تا از تمرکز امور در ستاد مرکزی جلوگیری بعمل آید.
آیا در خصوص نحوه سرمایه گذاری و تأمین مالی و یا راه حلهای جایگزین روشهای سنتی هم پیشنهاداتی دارید؟
سرمایه گذاری مستقیم ازطریق فروش سهام به اعضاء شبکه با اولویت اتحادیههای استانی متقاضی، جلب مشارکت سرمایهای اعضای شبکه، استفاده از اعتبارات بازار و منابع پولی و مالی، بهرهگیری از کمکها و حمایت نهادهای عمومی از جمله شهرداریها و دولت، برخورداری از سیستم تنخواه با جلب مشارکت عمومی تولیدکنندگان و مصرف کنندگان و عرضه کنندگان همکار و جلب سرمایه گذاران مشارکتی برون شبکهای نمونههایی از روشهای متنوع تأمین مالی جهت اجرای طرح پیشنهادی توسط اتحادیههای ملی است.
به نظر شما چشم انداز نهایی راهکار پیشنهادی جنابعالی چه میتواند باشد؟
مسئله بازرگانی بعد از تولید، تجهیز و راه اندازی فروشگاه های زنجیرهای باهدف تأمین نیاز مصرف اعضای شبکه با عنایت به گستردگی حوزه عمل بخش کشاورزی و اعضای شبکه موضوعی نیست که بتوان نگاه مقطعی و محدود نسبت بدان داشت و یا کمتر از تولید مورد توجه و اهمیت قرار داده و کار را محدود به چند مکان بسته بندی، سورت و عرضه نمود بلکه این طرح بایستی در طی گذر زمان یک برنامه متوسط المدت از منظر کمی و کیفی گسترش یافته، اصلاح و تکمیل گردد تا بتواند پاسخگوی نیازها بوده و نقشی اثرگذار داشته باشد. بنابراین با ایجاد شعب مختلف در استانها و شهرستانها نسبت به توسعه فراگیر طرح اقدام خواهد شد. مراکز و اماکن عرضه در آینده به مراکز توزیع تره بار و خشکبار و صنایع روستایی ارتقاء سطح مییابند. تعیین و تغییر لحظه ای نرخ، نیازسنجی و تأمین و همچنین عملیات مالی و اجرایی به صورت کاملا مکانیزه انجام میپذیرد. مراکز دریافت سفارش و تحویل در مقصد برای مصارف متوسط و عمده با بهره گیری از روشهای بهینه و روز ایجاد میشود. فروشگاه های کاملا مکانیزه عرضه تره بار و خشکبار و صنایع دستی ایجاد میشوند و نسبت به ایجاد بازار کالا برای تولیدات بخش کشاورزی اقدام همزمان انجام خواهد شد. برقراری و ایجاد ارتباط هماهنگ و تعریف شده با مراکز نگهداری و فرآوری، عرضه محصولات و کالاها در فروشگاه ها و مراکز توزیع از منظر امنیت سلامت و کیفیت استانداردسازی و جلب مشارکت عمومی شبکه اعم از تعاونیهای اولیه و ثانویه و حتی اعضای شرکت در امر تعیین تامین منابع مالی و امور اجرایی طرح برآورده میشود.
سازمان مرکزی تعاون روستایی در راستای انجام وظایف و مأموریتهای خود چه اهدافی را از راهکار پیشنهادی شما محقق خواهد ساخت؟
یقینا" این راهکار پیشنهادی، در موضوعاتی از قبیل؛ کاهش میزان ضایعات در مراحل مختلف عرضه، کاهش هزینه های عرضه محصولات کشاورزی، زمینه سازی جهت برگشت ارزش افزوده حاصل از عرضه مستقیم و فرآوری محصولات کشاورزی به تولید کنندگان، طبقه بندی و بسته بندی با نگاه به سلایق مصرف کنندگان، کمک به ترویج و تدوین برنامه کشت، پشتیبانی از فروشگاه های زنجیره ای روستایی، کاهش زمان گردش کالا در فروشگاههای مصرف و عرضه محصولات کشاورزی، کاهش ضایعات و تغییر کیفیت کالا در فروشگاه ها، کاهش هزینه های کالا رسانی در شبکه، کنترل و کاهش نوسان بی رویه و سلیقه ای قیمتها، کنترل عرضه به تناسب تقاضای بازار با هدف تثبیت قیمت ها، توزیع ریسک عرضه و تقاضا بین مصرف و تولید، ارتقاء دامنه امنیت و سلامت تولید و عرضه محصولات کشاورزی، ایجاد ارتباط مستقیم میان تعاونیهای روستایی و مصرف کشور، ایجاد ارتباط پایدار بین مراکز اولیه تولید و فروشگاه های زنجیره ای و ساماندهی امر خرید و فروش آتی محصولات کشاورزی مؤثر خواهد بود که همگی از جمله اهداف مهم سازمان مرکزی تعاون روستایی و درراستای ماموریتها و وظایف اساسنامهای و قانونی آن به حساب می آیند.
تعداد مشاهده خبر
458
بار
تصاویر مرتبط
tempShow
کلیه حقوق این وب سایت متعلق به
سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران
می باشد.
Powered by
Dorsa
Portal