من این مقاله را در حالی که در کاتماندو بودم نوشتم. پایتخت و بزرگترین شهر نپال دارای کمبود شدید آب است. هر چند که همه ساکنین این شهر هزینه های آب آشامیدنی خود را به موقع پرداخت می کنند، آب آشامیدنی و تصفیه شده تنها یک بار در هفته برای چند ساعت در لوله کشی خانه هایشان جاری می شود مردم این شهر به ناچار مجبور به خرید آب از تامین کنندگان خصوصی هستند. در حالی که برای افراد ثروتمند شهر مشکلی برای خرید آب به این شیوه ندارند ، خرید آب اضافی معضل مهمی برای طبقات پایین و متوسط است. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، آب تفاوت بین فقیر و غنی را آشکار می کند.

بیش از یک میلیارد نفر در سراسر جهان دسترسی به آب شیرین ندارند. بسیاری از بیماری ها در کشورهای در حال توسعه نتیجه استفاده از آب آلوده است، و هر ساله باعث مرگ میلیون ها نفر می شود (تخمین زده می شود که هر 17 ثانیه یک کودک در اثر استفاده از آب آلوده و ابتلا به اسهال جان می بازد)

با توجه به این مسائل، پیش از اینکه کمبود آب عامل اصلی درگیری های بین المللی شود بایستی یک راه حل موثر و فوری برای استفاده صحیح از منابع آب پیدا کنیم.

قسمت اعظم آب جهان در اقیانوس هاست . فقط 3 درصد از منابع آبی جهان آب شیرین و تازه است که می توان آن را به عنوان آب آشامیدنی و یا در کشاورزی استفاده کرد و از این سه درصد حدود دو و نیم درصد به صورت یخچال های طبیعی و آب های یخ زده قطبی است. این بدان معنی است که فقط 0.5 درصد از آب موجود در زمین قابل دسترسی و استفاده است و بیش از دو سوم این آب در کشاورزی استفاده می شود.

اگر ما قصد کاهش مصرف آب خود را داریم، باید تمرکزمان بر بهره وری بالاتر مزارع باشد. با توجه به اینکه جمعیت جهان هنوز در حال رشد است، ما بایستی بر روی برداشت محصولات کشاورزی بیشتر با استفاده از آب کمتر و درزمین های زراعی کوچک تر تمرکز کنیم. 

در حال حاضر در جهان از کمی بیش از یک سوم (37 درصد) از زمین هایی که می توان برای کاشت محصولات استفاده کرد، استفاده می شود. زمین های کشاورزی بالقوه در دسترس است، اما به دلیل فقدان زیرساخت ها و یا پوشش جنگلی مورد استفاده قرار نمی گیرد. البته ما در حال حاضر با کمبود زمین کشاورزی مواجه نیستیم با کمبود آب روبروییم.

کشاورزی سنتی را فراموش کنیم

چگونه می توان محصولات کشاورزی بیشتر با استفاده از آب کمتر به دست آورد ؟ یکی از گزینه های این است که یک راه حل موثر و کاربردی برای حذف نمک از ذخایر آبی دریایی پیدا کنیم. در شماری از مزارع استرالیا از انرژی خورشیدی برای استخراج نمک از آب دریا و تولید آب شیرین برای پرورش گیاهان گلخانه ای استفاده می شود.

این مزارع در ناحیه های برهوت و بایر قرار دارند و گیاهان با سیستم های هیدروپونیک رشد می کنند که نیازی به خاک ندارند.پرورش محصولات به این شیوه به شکل قابل توجهی باعث کاهش استفاده از آب شیرین در مناطق گرم و خشک خواهد شد، اما راه اندازی این گلخانه ها مستلزم صرف هزینه سنگینی است. 

یک راهکار دیگر این است که کشاورزان سعی کنند از آب کمتر برای تولید محصول استفاده کنند. البته گفتنش روی کاغذ مهم تر از عمل کردنش است اما این موضوع بخصوصص در مناطق خشک و بیابانی اهمیتی حیاتی دارد.

دانشمندان و گیاه پزشکان در سراسر جهان مشغول شناسایی ژن هایی هستند که امکان رشد محصولات را در شرایط خشک و خشک فراهم می کنند. به عنوان مثال، این که چه عامل ژنتیکی باعث می شود که گونه ای از برنج در خاک خشک رشد خوبی داشته باشد در حالی که گونه های دیگر محتاج آب فراوان و کشت در شالیزارها باشند.

البته کشاورزان به صورت سنتی در پروسه ای طولانی و زمان بر موفق به شناسایی گونه های گیاهی که در شرایط خشک و کم آب رشد و نمو کرده اند،شده اند اما مهندسی ژنتیک سعی می کند با شیوه های مدرن و استفاده از میان برها به این مهم دست پیدا کند.

گیاهان کویر می دانند که چگونه رطوبت را حفظ کنند و با گرما مقابله 

در جریان یکی از مطالعاتی که اخیرا در مورد ساختار ریشه انواع مختلف نخود انجام شده مشخص شده است قابلیت ریشه های نخود در جذب آب و مواد مغذی از خاک های خشک مربوط به ساختار ژنتیک آنهاست.دانشمندان امیدوارند با کشف این ساختار ژنتیک و استفاده از آن به صورت گسترده در گیاهان گلخانه ای بتوانند گونه های مقاوم در برابر خشکی و کم آبی محصولات مختلف را تولید کنند.

یک عامل کلیدی برای تحمل به خشکی در گیاه، اسید آبی اسید هورمون گیاهی (ABA) است که مقاومت به کم آبی گیاهان را در خشکسالی افزایش می دهد. اما ABA از سوی دیگر کارایی فتوسنتز را کاهش می دهد، که باعث کاهش رشد گیاه در بلندمدت می شود و در نتیجه محصول کاهش می یابد.

نباتات و گیاهان امروزی در گذر زمان ژنی کلیدی را از دست داده اند که برای محصولات زراعی در عصر حجر عنصری کلیدی بوده است.بطور مثال قارچ ها در دوران بسیار قدیمی می توانستند تا حد بسیار بالا و باورنکردنی ای بی آبی و خشکسالی را تحمل کنند.قارچ های بیابانی مدرن نیز می توانند به کمک برگ های عریض خود رطوبت را به میزان بالایی جذب کنند و در شرایط گرمایی بسیار سخت دوام بیاورند.

مهندسی ژنتیک هنوز بحث برانگیز است، اگر چه مطالعات علمی گسترده نشان می دهد که محصولات حاصل از مهندسی ژنتیک برای مصرف بی خطر هستند اما هنوز عامه مردم در مقابل این گونه محصولات جبهه گیری می کنند. اما واقعیت این است که در نهایت نیاز به استفاده از تمام فن آوری های موجود برای تامین اب و غذایمان را داریم ما داریم و محصولات حاصل از مهندسی ژنتیک نیز بایستی در این محاسبات مد نظر قرار گیرند.

نوشته: روپش پادایل پژوهشگر علوم زیست شناسی مولکولی و سلولی دانشگاه لیدز.

ترجمه:حسین یعقوبی

منبع:فائو