شرکتهای تعاونی هند در حوزه‌های تولید، بازاریابی، توزیع، خدمات و بانکداری حضور فعالی دارند و اتحاد ملی تعاونی‌های هند یا همانNCUL سازمان اصلی تعاون در این کشور است. سال 2004 برای تعاونی‌های کشور هند صدمین سال آغاز به کار رسمی در این کشور بود. شبکه تعاونی‌ها در هند 528249 تعاونی را در بر می‌گیرد که تعداد اعضای آن‌ها به بیش از 228میلیون نفر می‌رسد. از آنجا که هفتاد درصد جمعیت هند روستایی است، اکثر تعاونی‌ها در روستاها هستند. بعد از اصلاحات اقتصادی که درسال1991 درهند انجام شد تحولی عظیم در فعالیت تعاونی‌ها به وجود آمد.

تعاون ازجمله بخش هایی است که درهند بخوبی جاافتاده وشرکتهای تعاونی به شکل گسترده ای درسراسر این کشورتشکیل شده اند بر طبق آمار های موجود حداقل یک چهارم این تعاونی ها ازنوع تعاونی های کشاورزی روستایی هستند یعنی تقریبا در هرروستا یک شرکت تعاونی وجود دارد.تعاون وشرکتهای تعاونی در این کشور به شکل های مختلف ودردوره های مختلف از گذشته های دور وجود داشته اند اما حضور رسمی وقانونی انها به زمانی برمی گردد که برای اولین بار قانون تعاون به وسیله دولت ودرسال1904به تصویب رسید شرکتهای تعاونی هند درحوزه های مختلف نظیر تولید پردازش بازاریابی توزیع خدمات وبانکداری حضور فعالی دارنداتحاد ملی تعاونی های هندnculسازمان اصلی دست اندرکارامر تعاون درکشورهند میباشد .این سازمان درسوم اکتبر سال1929به عنوان انجمن نهادهای تعاونی هندتشکیل گردید ودرسال1961این سازمان به اتحادیه ملی تعاونی های هند تغیرنام داد.اهداف وفعالیت های مختلف اتحاد ملی تعاونی های هند عبارتنداز:1ارتقا وتوسعه نهضت تعاون در هند

2 اموزش وراهنمایی ومساعدت به مردم برای توسعه تعاون

3 ترویج عقاید تعاونی همسو با اصول تعاون

4 حرفه ای کردن کارها وتسهیل فرایند اداره دموکراتیک تعاونی ها

5 اعمال نفوذ دربخش دولتی به منظوراصلاح قانون تعاون به نفع تعاونی ها وحصول اطمینان از همسو بودن فعالیت شرکتهای تعاونی با اصول تعاون

6 تعدیل برنامه های اموزشی وپرورشی بر مبنای نیازهای شرکتهای تعاونی

7 کمک به برنامه ریزان وسیاست گذاران دولتی با ارائه اطلاعات مفید به انها در مورد پیشرفتهای صورت گرفته در تعاونیها

8 فراهم اوردن زمینه های لازم برای تشکیل کنگره های سالیانه تعاونی های هند جهت دستیابی به دیدگاه های مشترک در رابطه بامباحث مختلف مطرح در تعاونی ها

9 راه اندازی وهدایت مطالعات و تحقیقات برای مشخص کردن نقاط مشکل زادر روند توسعه تعاونی ها 

بعد از انجام اصلاحات اقتصادی درسال1991درهند ابعادجدیدی برای فعالیت پیش تعاونیها قرار گرفت درحال حاضر با برداشته شدن محدودیت های گمرکی وتعرفه ای ونیز درنتیجه عضویت هند درسازمان تجارت جهانیwtoاز ابتدای اوریل 2001تعاونیها با موفقیت پیچیده ای ازنظررقابتی روبرو هستند عمده مسائلی که تعاونیهای کشور هند را درچنین شرایطی با موقیت دشواری روبرونموده است وجود زیر ساخت های ضعیف –فقدان برنامه های مدیریت کیفیت – وابستگی های بیش ازحد بخش تعاون به دولت وجود اعضای منفعل درتعاونیها- فقدان سیاست هاو خط مشی های قوی درزمینه مدیریت منابع انسانی نادیده گرفتن حرفه ای گرایی در کار برگذاری انتخابات بصورت ضعیف میباشد.ازدیگرمسائلی که تعاونیها ازآن رنج میبرند فقدان یک سیستم ارتباطی قوی ومناسب برای ارتقا تصویر تعاون دراذهان عمومی میباشد البته هرچند تعاونیهای هندبا چنین مشکلاتی روبرو هستند اما همان طور که قبلا ذکرشدتعاونی ها درهند حضورقابل توجهی در بسیاری ازعرصه های مختلف اقتصادی دارند نقش تعاونیها بویزه در تولید وبازاریابی محصولات کشاورزی نظیر انواع حبوبات – ارائه سیستم های قیمت گذاری حمایتی برای محصولات کشا ورزی – تولید وتوزیع انواع کودها تولید شکر تهیه مسکن بانکداری وتولید وبازاریابی شیر وانواع محصولات لبنی بسیار قابل توجه وچشمگیر بوده است.

تعاونی های لبنی

تعاونی های لبنی درهند هرچند بعد ازسال 1912 شکل گرفته اند ولی اغاز به کار واقعی این تعاونی ها بعد از جنگ جهانی دوم بوده است اتحادیه شرکتهای تعاونی شیر با مسئولیت محدود در بخش کایرا (مشهور به امول ) اولین سازمان تولید کننده لبنیات وتولید کننده محوری می باشد که درسال 1946 تشکیل شد این اتحادیه ثابت کرد درصورتی که فرایند تولید تبدیل وبازاریابی فراوردههای لبنی توسط خود کشاورزان انجام گیرد صنعت لبنیات می تواند وضعیت موفق تری داشته باشد . هم اکنون بیش از 77000 تعاونی تولید شیر در سطح اولیه و9 میلیون تولید کننده شیر تحت پوشش این طرح قرار دارند که این تولید کنندگان روزانه 12 ملیون لیتر شیر تولید می کنند با کمک این طرح کشاورزان می توانند به منابع تجاری بزرگ مقیاس ازطریق مدیریت حرفه ای تکنیک های مدرن وبازاریابی دست یابند این طرح همچنین تاثیر مستقیمی بر مقدار شیر تولیدی توسط کشاورزان کوچک خواهد گذاشت .به هرحال این تعاونی ها نقش قابل ملاحظه ای در تامین رفاه روستاییان داشته وبه منزله ابزار نیرومندی در توسعه روستاها تلقی میشود . 

تعاونی های ماهیگیری

کشور هند ازیک خط ساحلی به طول 7500 کیلومتر با 2 ملیون متر مربع سطح ابی در داخل منطقه ویژه اقتصادی بهره مند است منابع دریایی این منطقه ویزه اقتصادی شامل میگو خرچنگ ماهی تون ماهی مرکب وانواع ماهی های دیگر می باشد .تعاونی های ماهی گیری درایالات ساحلی ساختار قوی تری دارند درسطح ملی فدراسیون ملی تعاونیهای ماهیگیری با مسئولیت محدود درسال1980 تاسیس گردید واز سال 1981 اغاز بکار کرد عضویت درفدراسیون مزبوربرای تمامی فدراسیون ها در سطوح ایالتی منطقه ای وبخشی ازاد میباشد یکی از خدمات عمده ای که این فدراسیون انجام میدهد صدور بیمه حوادث برای ماهی گیران میباشد درسطوح مرکزی ومنطقه ای تعداد 105 فدراسیون ماهیگیری وجود دارند ودرسطح اولیه نیز بیش از9500 انواع شرکتهای تعاونی ماهیگیری هم درداخل کشور وهم درنواحی ساحلی فعالیت دارند درایالت تامیل نادو تعداد 658 تعاونی اولیه ماهیگیری 5تعاونی پرورش میگو 16 تعاونی بازاریابی 132 تعاونی ماهیگیری ویژه زنان 10 فدراسیون تعاونی در سطوح بخش و1 فدراسیون درسطح ایالت مشغول به فعالیت هستند. 

تعاونی های اعتباری کشاورزی

امروزه همگی به اهمیت تعاونی های اعتبار دررفع نیازهای کشاورزی واقفند.به طوری که درحال حاضر این تعاونیها درکشور هند نقش مهمی را درعرصه اعتبار ات کشاورزی ایفا میکند همچنین اطلاعات موجود از دوره 51-1950 تا96 -1995 در رابطه باحجم کل وامهای پرداختی توسط تعاونیهای اولیه اعتبار کشاورزی 

نیز بیانگر این واقعیت اند که حجم این وامها از 240 ملیون روپیه به142010 میلیارد روپیه در طی دوره فوق افزایش یافته است یعنی افزایشی در حدود 578 برابر در طی این دوره البته لازم به ذکر است که اگرچه حجم وامهای پرداختی توسط تعاونی ها ی اولیه اعتبار کشاورزی افزایش چشمگیری نسبت به بانکهای اولیه توسعه اراضی داشته است .

عملکرد مناسب و کارآمد تعاونیهای اعتبار کشاورزی تنها زمانی تحقق پذیر است.که کشاورزان عضو این تعاونی ها از یک طرف توان بازپرداخت وامهای دریافتی خود را داشته باشند و از طرف دیگر نیز این وامها را سر موعد آن بازپرداخت نماید.

تجربه موفق فقرزدایی توسط تعاونی ها در کشور هند

در سال 2007، بانک جهانی مجموعه‌ای از تحقیقات خود را در کتابی با عنوان «فقرزدایی در جنوب شرق آسیا» منتشر می‌کند. در فصل دوم این کتاب یکی از روش‌های به‌کاررفته در تجربه‌ی فقرزدایی هند موردبررسی قرارگرفته است. بانک جهانی عنوان می‌کند که روش به‌کاررفته در انقلاب سفید هندوستان موجب تبدیل آن کشور به بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی شیر در دنیا و یکی از برترین تولیدکنندگان لبنیات شده است.

به‌طور خلاصه انقلاب سفید هند عبارت بود از افزایش چند برابری تولید و مصرف شیر و لبنیات در هندوستان که موجب افزایش صادرات این کشور و هم‌چنین مصرف مردم این کشور و ارتقای سلامت آن‌ها شده است. از سال 1970 تا 2004 تولید شیر در هند 400درصد افزایش یافت و به 88.1 میلیون تن رسید. مهم‌ترین سوال در مواجهه با این تجربه‌ی هند این است که راز این تحول عظیم در حوزه‌ی شیر و لبنیات در چیست. ازآنجاکه تجربیات فقرزدایی کشورهای موفق، برای جامعه‌ی جهانی، به‌ویژه کشورهای درحال‌توسعه بسیار مهم است، این تجربه‌ی فقرزدایی شگرف نیازمند واکاوی دقیق و کارشناسانه است.

با بررسی مدل فقرزدایی هند در حوزه‌ی صنایع لبنی توسط کارشناسان بانک جهانی، آن‌ها دریافتند که چارچوب اصلی این مدل، از الگوی فقرزدایی با رویکرد پایین به بالا (Bottom-Up Approach) پیروی می‌کند. در این رویکرد، مسائل خاص فقرا و نیازمندان هدف‌گذاری شده و برای آن چاره‌اندیشی می‌شود و به‌عنوان مکملی برای روش‌های کلی مانند افزایش رشد اقتصادی کشور، مورداستفاده قرار می‌گیرد.

در سال 1940 اولین جرقه‌های شکل‌گیری تعاونی‌ها در هند در ایالت گجرات در غرب هند، شکل گرفت. گجرات در آن زمان یکی از فقیرترین مناطق هند بود و عمده‌ی ساکنان آن کشاورز و دامداران فقیر بودند. یکی از مشکلات کشاورزان و دامداران این ناحیه، عدم دریافتی کافی به نسبت فروش محصولاتشان بود. واسطه‌های ناجوانمرد، محصولات این فقرا را به بهای ناچیز از آن‌ها خریداری می‌کردند و در بازار باقیمت‌های بسیار بالاتر به فروش می‌رساندند و عملاً در این مدل تعامل اقتصادی، چیزی عاید تولیدکننده نمی‌شد. شکل‌گیری اولین تعاونی‌ها ابتکاری بود که جهتنجات تولیدکنندگان از دست واسطه گران استثمارگر به کار گرفته شد.

با شکل‌گیری اولین تعاونی‌ها در حوزه‌ی لبنیات در هند، تمامی مراحل دریافت شیر از دامدار، فرآوری شیر، بازاریابی و فروش و... توسط تعاونی شکل گرفت و تمامی مراحل به دست خود اعضا تعاونی انجام شد. این کار باعث شد تا واسطه‌ها حذف شوند و کشاورزان و دامداران حاصل دسترنجشان را خودشان استفاده کنند. ای نخود تغییر مهمی در زندگی روستاییان فقیر ایجاد کرد و باعث افزایش شگفت‌انگیز درآمد آن‌ها شد.

باگذشت زمان، اولین تعاونی رسمی و مجهز بانام آمول (Amul) که حاصل ادغام چندین نوع تعاونی بود شکل گرفت و فعالیت خود را در اکثر روستاهای هند گسترش داد. در مدل تعاونی هر فرد فقط یک رای دارد و کم یا زیاد بودن سرمایه‌ی فردی تاثیری بر تصمیم‌گیری جمعی ندارد. در سال 2003، شرکت آمول به بزرگ‌ترین تعاونی در حوزه‌ی شیر و لبنیات هند تبدیل شد و گردش مالی آن از 27میلیون روپیه تجاوز کرد.

در مدل فقرزدایی هند، توسعه‌ی صنایع شیر به‌وسیله‌ی روش تعاونی‌ها صورت گرفته است. بسیاری معتقدند که دلیل این حجم از کاهش فقر که در این بخش رخ‌داده است، به دلیل ساختار اقتصاد تعاونی و ویژگی‌های عادلانه و انسان دوستانه آن است.

با موفقیت شرکت آمول و کاهش قابل‌توجه فقر روستایی در مناطق تحت پوشش آن، دولت هند تصمیم گرفت تا با همکاری مدیران این شرکت، برنامه‌ی جامعی را طراحی کند تا الگوی تعاونی این شرکت را به سراسر هند گسترش دهد. دولت هند برنامه‌ی جامعی را در سه فاز طراحی کرد. منابع بودجه‌ی لازم برای این طرح جامع، از 3 درصد اعتبارت دولت و 70درصد وام سازمان‌های بین‌المللی تشکیل شد.

در فاز اول طرح، دولت برنامه‌ریزی کرد تا زیرساخت احداث چندین تعاونی بزرگ در روستاهای دارای پتانسیل دام‌پروری را فراهم کند و آن‌ها را به شهرهای بزرگی چون بمبئی و کلکته متصل نماید. فازهای دوم و سوم نیز در تکمیل فاز اول آرام‌آرام به مرحله‌ی اجرا رسیدند.

یکی از نکات برجسته‌ی طرح دولت هند برای فقرزدایی از روش تعاونی، افزایش مشارکت زنان در کار تعاونی بود. دولت با درک اینکه بسیاری از زنان توانایی دامداری دارند، از همان فاز اول برای آموزش به آنان برنامه‌ریزی کرد. شمار زنانی که به تعاونی‌ها پیوستند از 0.62 میلیون در 1987 به 2.47 میلیون در 2002 رسید.

تحقیقات نشان می‌دهد که تعاونی‌ها نقش بسیار مهمی در افزایش اراده‌ی کشاورزان در تعیین قیمت، سودآوری و ... آنان داشته است. محققان معتقدند که انقلاب سفید در هند نسبت به انقلاب سبز یا همان واگذاری زمین‌ها به کشاورزان ، بسیار موفق‌تر بوده و برای محرومان عواید بهتری داشته است. آن‌ها دلایل متعددی برای این ادعای ذکر کرده‌اند. یکی اینکه توزیع گاوهای شیری و مواد لازم در بین روستاییان، بسیار منصفانه‌تر از توزیع زمین‌ها میان کشاورزان در دوره‌ی اصلاحات ارضی بوده است. دیگر اینکه که کشش بالای تقاضای شیر فرصت بهتری برای فروش آن‌ها برای کشاورز فراهم کرده تا بتوانند در قیمت‌گذاری محصولات اختیار بیشتری داشته باشند. هم‌چنین در این طرح، مشارکت بیشتری از سوی زنان وجود داشته است.