سخن روز /
فقر تئوری در نظام بهره‌برداری از آب کشاورزی(قسمت اول)
1398/05/13
✍️یادداشتی از: دکتر حسین شیرزاد


🔹شوربختانه در کشور ما علیرغم جدال کهنه کشاورزان با پدیده خشکی و خشکسالی، همچنان معرفت شناسی، ضرورت‌های پیاده سازی و استقرار نظام‌های بهره‌برداری، اهداف و هستی شناسی، مأموریت و جایگاه آن در خصوص روش شناسی مدیریت و بهره‌برداری از آب، توصیف و تحلیل نگردیده و متأسفانه پیامدهای ناتوانی در تبیین نظری این مقوله همچنان بر موضوع مبانی حکمرانی آب، اصول آن و مدیریت مشارکتی آب که از جمله الگوهای حکمرانی آب بوده و در طرح‌های مدیریت منابع مورد توجه است توضیح داده نشده و جنبه‌های پراتیک و کاربردی آن با همه ضعف‌هایش بر مدیریت آب کشور سایه افکنده است به گونه‌ای که با وجود گذشت قریب به دو دهه از طرح نظریه حکمرانی آب در کشور، اما تاکنون فاقد برنامه جامع عملیاتی پیاده سازی و استقرار نظام‌های حکمرانی و بهره‌برداری آب کشاورزی بوده و مهمترین دلیل آن عدم وحدت معرفت شناسی و روش شناسی بین دو وزارتخانه نیرو و جهادکشاورزی در حوزه حکمرانی آب در کشور است.

🔸بی تردید آنچه در نظام‌های بهره‌برداری کشاورزی تفوق تام دارد استفاده عقلایی و منطقی از عوامل انسانی و محیطی و ترکیب این عوامل با امکانات آب و خاک، نیروی کار، سرمایه و تکنیک‌های موجود است، امروزه روشن است که امکان توصیه یک نوع نظام بهره‌برداری خاص به همه کشاورزان و تعمیم بخشی آنها میسر نبوده و اصل تمایل و مشارکت کشاورزان، نقش کلیدی را در موفقیت هر نوع نظام بهره‌برداری ایفا می‌کند. در حقیقت استقرار نظام بهره‌برداری مطلوب، کارآمد و سازگار با شرایط اجتماعی،اقتصادی، اکولوژیکی، فرهنگی و حتی زیست محیطی هر منطقه، اساس تولید در کشاورزی و تسریع کننده فرآیند توسعه کشاورزی ملی به حساب می‌آید.

🔹بنابراین نظام‌های بهره‌برداری آب در برگیرنده کلیه مناسبات عرفی، حقوقی و فرآیندهای فضایی است که با ساماندهی، مدیریت نیروها، منابع و عوامل تولید، امکان دستیابی به توسعه کشاورزی پایدار را فراهم می‌نماید و فعالین بهره‌برداری آب به آن دسته از کشاورزانی گفته می‌شود که از منابع آب و خاک به منظور تولیدات آبی کشاورزی بهره‌برداری می‌کنند. با این مقدمه کوتاه، نظام‌های بهره‌برداری آب کشاورزی شامل مجموعه‌ای از فنون و رویه‌های قانونی، عرفی و فنی در زمینه تأمین، انتقال و توزیع آب بین بهره‌برداران به منظور مدیریت نحوه تأمین نیاز آبی گیاهان و تعمیم روش‌های حفظ و نگهداری و توسعه منابع و تأسیسات و تجهیزات مربوطه است.

🔸بنابراین در نظام بهره‌برداری آب کشاورزی باید کلیه ذینفعان، ذی مدخلان و نیروهای آگونیستی و آنتاگونیستی را در یک مجموعه درحال تکامل و دربستری تاریخی مورد مداقه قرارداد. از منظر حقوقی، ضرورت‌های تقویت نظام‌های بهره‌برداری کشاورزی و آب در سیاست‌های کلی نظام دربخش کشاورزی، ابلاغی مقام معظم رهبری در سال 1391 با محوریت ساماندهی و اصلاح ساختار و نظام‌های بهره‌برداری بخش کشاورزی، رعایت اندازه‌های فنی–اقتصادی واحدهای تولیدی آمده است. همچنین در برخی از قوانین خاص مثل قانون تشکیل شرکت‌های سهامی زراعی، قانون تعاونی نمودن تولید و یکپارچه سازی اراضی، قانون جلوگیری از خردشدن اراضی و ایجاد قطعات فنی و اقتصادی قانون گسترش کشاورزی در قطب‌های کشاورزی و قانون ایجاد شرکت‌های بهره‌برداری در اراضی پایاب سدها نیز این مقوله مطرح است.

🔹از سویی تبیین نظری نظام‌های بهره‌برداری آب کشاورزی از واقعیات ناگریز و ساختاری کشاورزی کشور مانند کوچک بودن قطعات و پراکندگی اراضی و غیراقتصادی بودن سرمایه‌گذاری در این نوع اراضی، شدت تغییر کاربری در اراضی کشاورزی، ضعف دانش فنی و دیدگاههای پایداری منابع در میان بهره‌برداران و ضرورت‌های افزایش بهره‌وری و حفاظت کمی و کیفی منابع آب وخاک، نهادینه نمودن مشارکت بهره‌برداران و ذینفعان کشاورزی از طریق استقرار و ساماندهی نظام‌های بهره‌برداری از آب کشاورزی، واگذاری امور مالکیت، مدیریت، بهره‌برداری و نگهداری از تأسیسات آب و آبیاری، اعمال مدیریت تقاضا و تحویل حجمی آب، همراه با کنترل و نظارت بر حفاظت و بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی و سطحی و مآلاً کاهش هزینه‌های دولت در مدیریت، بهره‌برداری، نگهداری و حفاظت شبکه‌های آبیاری تأثیر و نشأت می‌پذیرد.


✍️ادامه دارد...
تعداد مشاهده خبر424 بار
تصاویر مرتبط


    RatingTitle
    :0 :0
    مشاهده نظرات (تعداد نظرات 0)

    ارسال نظرات
    نام
    آدرس پست الکترونیکی شما
    شماره تلفن
    توضیحات
    خواندن کد امنیتی تغییر کد امنیتی
    کد امنیت
    Powered by DorsaPortal