سخن روز /
الزامات سیاست‌های نوین نظام‌ بهره‌برداری
1398/03/08
💢 الزامات سیاست‌های نوین نظام‌ بهره‌برداری

✍️..دکتر حسین شیرزاد


✅ در مناسبات معاصر اقتصادی دنیا، مدتهاست که استراتژی بخش کشاورزی از مرحله #تولیدگرایی به فاز #بهره‌وری گذر کرده و با سیری گریز-ناپذیر وارد مرحله تکاملی #کشاورزی_پایدار شده است.

🔸«کشاورزی پایدار» دارای مفهومی بسیار پردامنه و معطوف به حفاظت از منابع و همچنین عوامل تولید با تکیه بر خیزش ارزش افزوده در زنجیره تولید و نگاه به بیرون و صادرات_محوری است. در نتیجه، صورت بندی‌های «نظام بهره برداری» نیز با انعطاف و گاهی تأخیر و زمانی همپوشانی با مراحل تحول فعالیت کشاورزی سازگار شده و اگر چنین نشود چالش‌ها و بحران‌های مستمری را در پی خواهد داشت.

🔹سیاست‌های سنتی نظام بهره‌برداری ، به ارتباط پیچیده و همه جانبه این فرآیندها بی توجه است و عموماً با غلبه رویکرد بخشی_نگر، هر فعالیت، مسیر انحصاری خود را طی می‌کند . بویژه در بخش مدیریت منابع آب و خاک، فقدان نهادسازی، گسیختگی سیاست‌ها، معضل واگذاری شبکه‌های اصلی آبیاری و مدیریت شبکه‌های فرعی و تجهیز مزارع از یکسو، گرایش به واگذاری اراضی نوآباد زیرسدها و شبکه‌های اصلی در قالب نظام‌های دهقانی از سوی دیگر، نشان از عدم شناخت نسبت به اهمیت آمیختگی اشکال متنوع نظام بهره‌برداری دارد.

🔻سیاست‌های نوین و محوری نظام بهره‌برداری، از منابع و عوامل تولید در بخش کشاورزی و منابع طبیعی تجدیدپذیر ایران را می‌توان به شرح زیر تبیین نمود:

⬅️ 1) در تکوین نظام بهره‌برداری، همه فرآیندهای تولید در بخش کشاورزی، اعم از منابع خاک و آب، تلفیق آب و خاک، زراعت و باغبانی، کشت فشرده زیر پلاستیک، گلخانه ای، هیدروپونیک، دامداری ودامپروری صنعتی و نیمه صنعتی شامل پرواربندی، گاوداری شیری، مرغداری، پرورش سایر پرندگان - شترمرغ و نظایر آن -، دامپروری سنتی، عشایری و روستایی، منابع آبهای دریایی، ساحلی و داخلی ازجمله؛ تعاونی‌های صیادی و پره، صیادی تک محصولی نظیر صید میگو یا کیلکا، صیادان دام گستر، تکثیر و پرورش ماهیان گرمابی، ماهیان سردابی، تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری اعم از مزارع انفرادی، مجتمع ها، دومنظوره، پرورش در قفس، پرورش آبزیان در آب بندانهای شمال و تالابها و ماندابهای طبیعی، تکثیر و پرورش سخت پوستان – جنوب و شمال ، عرصه های طبیعی(جنگل و مرتع) و زیرنظامهای پشتیبانی از تولید باید مورد توجه قرار گیرند .

⬅️ 2) در نظام نوین بهره‌برداری می‌بایست موقعیت فضایی – جغرافیایی، توان اکولوژیک سرزمین، موقعیت ژئوپلتیکی، ملاحظات پایداری(مطلوبیت اجتماعی، سودمندی اقتصادی، حفاظت محیط_زیست و سلامت و منافع بین نسلی) درنظرگرفته شود.

⬅️ 3) با توجه به تنوع زیستی فرهنگی و موقعیتهای متفاوت فضایی جغرافیایی (سامان فضایی، کالبدی، سکونتگاهی)، نظام بهره‌برداری باید در زنجیره صنایع پیشین و پسین منعطف باشد به گونه‌ای که از نظر «ساختاری – عملکردی» در شرایط متفاوت، کارآیی لازم را از خود نشان دهد.

⬅️ 4) نظام بهره‌برداری باید با چارچوب‌های قانونی و شرعی کشور در مورد نحوه مدیریت و بهره‌مندی از منابع ملی( آب و خاک )، حرایم قانونی، اراضی دولتی و قوانین تجارت و مدیریت بنگاههای خصوصی و نظایر آن منطبق باشد.
⬅️ 5) نظام بهره‌برداری می‌بایست بر محور عدالت و براساس صیانت توأمان از منافع ملی و منافع فردی بهره‌برداران تدوین گردد. لذا هر نظام بهره‌برداری، باید حفاظت محیط زیست، منابع پایه زیستی و امنیت غذایی از یکسو و احترام به حقوق فردی و مطلوبیت مالی و اقتصادی بهره‌برداران از سوی دیگر را مدنظر قرار دهد.

⬅️ 6) در نظام بهره‌برداری نوین، راهبرد ملی مشارکت جوامع محلی، کاهش نقش دولت در امور اجرایی لحاظ میشود و حدود و دامنه نقش دولت به امور حاکمیتی و حفاظت از منافع ملی و امنیت غذایی محدود میگردد.

⬅️ 7) در جریان تدوین نظام بهره‌برداری لازم است ساماندهی استفاده از تسهیلات قانونی که در چارچوب قانون برنامه و بودجه به بخش کشاورزی پرداخت می‌شود در جهت ارتقاء تولید و بهبود عوامل تولید و هدایت سرمایه گذاریهای عمومی و در راستای سیاست های کلان توسعه بخش کشاورزی مورد توجه قرار گیرد. نکته کلیدی در این مورد آن است که یارانه های پرداختی به بخش کشاورزی، با رویکرد "امنیت غذایی و تعهدات حاکمیتی" پرداخت می گردد. در نظام بهره‌برداری باید استفاده از این منابع برای انتفاع بهره‌برداران در تأمین سایر نیازها محدود شود.

⬅️ 8) استقرار سیستم ساماندهی فرآیند توانمندسازی جامعه محلی از دیگر الزامات نظام بهره‌برداری است. این فرآیند برای استفاده از تکنولوژیهای نوین و ارتقاء بهره‌وری و افزایش کارایی، ازجمله وظایف حاکمیتی است که از طریق تشکل‌ها و نظام صنفی باید سازماندهی شود.

⬅️ 9) به منظور پایش و ارزشیابی نظام های بهره‌برداری، سازماندهی بکمک شبکه‌ای از نظام‌هایی که در حوزه های مختلف فضایی – جغرافیایی کشور استقرار می‌یابند، ضروری است. لذا در نظام بهره‌برداری، باید نحوه ایجاد ساختار شبکه‌ای نظام‌ها (علیرغم ویژگی‌های محلی و تفاوتهای ساختاری – عملکردی) مدنظر قرار گیرد.

⬅️10-1: سامان «ساختاری- عملکردی» نظام بهره‌برداری می‌بایست با توجه به سه مؤلفه #مالکیت و مسئله ارضی؛ مشتمل بر مالکیت یا تصرف و مناسبات مرتبط به آن مثل خرید و فروش، جابجایی، اجاره‌داری و سهم بری، مستثنیات، منابع ملی و سامان‌های عرفی بهره‌برداران برای علف چر و چرا عشایری و روستایی، مؤلفه #اجتماعی، فرهنگی و نهادی؛ مبتنی بر صورتبندی اجتماعی، قومی و فرهنگی ناشی از پیشینه تاریخی نهادهای مستقر بومی و مدرن در منطقه و #تنوع فعالیت‌ها و اقتصاد؛ برگرفته از ترکیب و کیفیت نیروی انسانی، تنوع فعالیت‌های رایج، منابع تولید و سطح تکنولوژی دنبال گردد.

✅ در سیاست‌های جدید، نکته کلیدی در مؤلفه‌های اجتماعی، فرهنگی و نهادی که درحقیقت برآیند همه مؤلفه‌هاست؛ امکان پذیری 👈تفکیک مالکیت (با توجه به مسئله ارضی) و 👈مدیریت واحد تولیدی است. فقدان سرمایه اجتماعی بویژه در حوزه کشاورزی و روستایی، مانع استفاده از خدمات مدیریتی در نهادهای منبعث از نظام می‌شود . تداوم نسبت های پدرسالارانه و مقاومت در برابر نوآوری‌ها از جمله عوامل محدودکننده استفاده از خدمات مدیریت نظام‌های بهره‌برداری است.

⚠️ در نظام بهره‌برداری مدرن، باید ساز و کارهای رفع موانع برای بهره‌گیری از مدیریت حرفه‌ای بجای مدیریت ناشی از مالکیت پیش بینی شود. همچنین در کنار قضایای حقوقی مربوط به مسئله ارضی، ویژگیهای خاص و تبعی، مثل منزلت زمین داری در ایران، جایگزینی ارزش مبادله (بورس زمین) بجای ارزش تولیدی (بویژه در محدوده شهرها و مناطق توریستی، حاشیه بزرگراه ها و شریانهای اصلی) از جمله مواردی است که در سیاست‌های نظام بهره‌برداری می‌بایست مدنظر قرار گیرد.

⭕️پایان⭕️ 
تعداد مشاهده خبر107 بار
تصاویر مرتبط


    RatingTitle
    :0 :0
    مشاهده نظرات (تعداد نظرات 0)

    ارسال نظرات
    نام
    آدرس پست الکترونیکی شما
    شماره تلفن
    توضیحات
    خواندن کد امنیتی تغییر کد امنیتی
    کد امنیت
    Powered by DorsaPortal