.دکتر حسین شیرزاد

طی بیش از نیم قرن گذشته، شبکه تعاون روستایی کشور، مهمترین بستر ایجاد سرمایه اجتماعی در سکونتگاههای روستایی ما بوده است. اعتماد، مشارکت، انسجام، ارتباطات، شبکه‌ها و جریان آگاهی اجتماعی در روستاهای کشور که به مثابه سازوکارهای ایجاد و حفظ منفعت عمومی، پایه‌های اصلی سرمایه اجتماعی و "دارایی اجتماعی" فعالیت‌های مجموعه تعاون روستایی را تشکیل می‌داده، نقش بسیار مهمی در تسهیل اقدامات هماهنگ و بهبود کارآیی مناسبات بازاری و اقتصادی در جامعه روستایی ایفا نموده است.

متأسفانه این سرمایه اجتماعی ارزشمند در شبکه تعاون روستایی ایران به دلیل ذهنیت و ساختارهای نخ نما و توسعه‌نیافته بشدت تضعیف شده و در کنار رخدادهای نامیمون و تأثیرگذاری همچون رخنه کردن فساد در سیستم صندوق‌های اعتباری در حال احتضار و سه عنصر تساهل و تسامح، تبعیض و فساد مالی، به عنوان عوامل اصلی، موجبات از بین بردن عنصر حیاتی اعتماد و شبکه‌های تعهد مدنی در درون شبکه تعاون روستایی را فراهم آورده است. امروزه شبکه‌های رسمی و غیر رسمی ارتباطات و مبادلات در جامعه روستایی در نوع "افقی" و "عمودی" اعم از مدرن یا سنتی، نیاز به دگردیسی دارد.

درحقیقت، مجموعه هنجارهای موجود در سیستم‌های اجتماعی- اقتصادی روستاها که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای جامعه روستایی و سبب پایین آمدن سطح هزینه‌های تبادلات و ارتباطات طی ادوار متمادی می‌شده، امروزه بنا به دلایل قابل تأملی از منظر ساختارهای حقوقی دچار نقصان گردیده است. ازجمله؛ تسهیم نامتوازن عامل قدرت بهمراه مداخلات نابهنگام دستگاهها در فصول مختلف سال سبب اخلال در مبادلات مبتنی بر بازار آزاد در مناطق روستایی شده بطوریکه امروزه دیگر نهادهای سنتی و حتی مدرن روستایی نیز نمی‌توانند رفتارهای اعضای خود را نظام مند و همگرا کنند.

بعبارت دیگر، در شرایط فعلی، منافع ناشی از عضویت روستاییان در شبکه تعاونی‌های روستایی با سازه های حقوقی متعارف، چندان برای کشاورزان جذاب و مفید واقع نمی‌شود یا این منافع کمرنگ و بی رمق شده‌اند. این بدان معناست که طی 50 سال گذشته در مقاطعی، تشکیل سرمایه اجتماعی در روستاها آسیب پذیر شده حال اگر این مسئله را در کنار روند نزولی تزریق سرمایه در روستاها، سیر تشدید استهلاک زیرساختها و زیربناها، وقوع خشکسالی‌های مکرر و خروج نیروهای جوان مولد روستایی از سکونتگاه‌های روستایی قرار دهیم به تحلیل صحیح تری از شرایط امروزین جامعه کشاورزی عضو تعاونی‌های روستایی خواهیم رسید.

 در هرحال باید با برنامه‌ریزی دقیق و اصلاح رویکرد، داشته‌هایمان را نوسازی کنیم و باردیگر شبکه تعاون روستایی کشور را دستمایه اعتماد اجتماعی، بالندگی نهادهای جمعی و فضاسازی جامعه مدنی در سکونتگاههای روستایی و متأثر از فضای اداری، سیاسی و قانونی موجود قرار دهیم. باید باور داشته باشیم که می‌توانیم با بازتولید سرمایه اجتماعی، توانایی کشاورزان را در جهت افزایش ظرفیت، پذیرش تفاوت‌ها و بهره‌مندی از منافع پایدار بواسطه احساس اعتماد، امنیت، پیوندهای شغلی - همسایگی، پیمان‌های دوستی و خانوادگی، عضویت در شبکه‌های تعاونی و ساختارهای حقوقی صنفی دیگر و تولید برون بودهایی که حاصل کنش‌های اصیل اجتماع روستایی است، تقویت کنیم.

⭕️پایان⭕️